So sánh kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường khác nhau ra sao?

Trước đây, trải qua biến đổi liên tục của tình hình chính trị, nền kinh tế nước ta có rất nhiều điều thay đổi theo thời gian. Trong đó, có hai nền kinh tế chủ đạo mà nước ta đã từng trải qua. Đó là kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường. Sự khác nhau của hai nền kinh tế này là gì, đem lại tác động? Và tại sao nước ta lại chuyển từ kinh tế bao cấp sang kinh tế thị trường? So sánh kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường chi tiết trong bài dưới đây.

So sánh kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường

Trước tiên, hãy làm rõ khái niệm của hai nền kinh tế này:

Kinh tế bao cấp là gì?

Sau cuộc chiến tranh khốc liệt và giai dẳng của nhân dân ta chống lại các quốc gia xâm lược lớn trên thế giới. Như thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và quân đội các nước đồng minh khác. Khi đất nước được thống nhất, hòa bình được lập lại trên lãnh thổ Việt Nam. Nước ta bước vào giai đoạn xây dựng, phát triển đất nước. Với mục tiêu xây dựng theo mô hình chủ nghĩa xã hội giống Liên Xô. Lúc bấy giờ, nước ta dưới thời kỳ kinh tế bao cấp. Nền kinh tế bao cấp của nước ta diễn ra trong khoảng năm 1976 đến 1986.

Trong thời kì bao cấp cơ chế quản lý kinh tế của nước ta chính là cơ chế kế hoạch hóa tập trung. Kinh tế tư nhân dần bị xoá bỏ trong nền kinh tế, nhường chỗ cho kinh tế nhà nước chỉ huy. Trong nền kinh tế bao cấp, thương nghiệp tư nhân bị loại bỏ, hàng hoá được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn quyền điều hành, hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do hàng hóa từ địa phương này sang địa phương khác.

Kinh tế thị trường là gì?

Đến năm 1986, nước ta đã có một bước tiến mới cho nền kinh tế. Chính thức bước vào nền kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hoá, dịch vụ trên thị trường. Ở nền kinh tế thị trường, trong trường hợp lượng cầu hàng hoá lớn hơn lượng cung thì giá cả hàng hoá sẽ tăng lên, mức lợi nhuận cũng tăng khuyến khích người sản xuất tăng lượng cung.

Đơn vị sản xuất nào có cơ chế sản xuất hiệu quả hơn đồng nghĩa với việc có tỷ suất lợi nhuận cao hơn cho phép tăng quy mô sản xuất. Ngược lại, những đơn vị sản xuất có cơ chế sản xuất kém hiệu quả thì sẽ có tỷ suất lợi nhuận thấp, khả năng mua nguồn lực sản xuất thấp dẫn đến khả năng cạnh tranh kém, bị đào thải nhanh chóng.

So sánh sự khác nhau của kinh tế thị trường và kinh tế bao cấp

Hai nền kinh tế này đều thuộc sự quản lý và chi phối điều khiển bởi Nhà nướ. Nhằm phục vụ lợi ích cho nhân dân. Tuy nhiên, sự can thiệp của nhà nước ở các nền kinh tế là khác nhau.

Thứ nhất: Người quyết định phương hướng sản xuất, nguồn vật tư, tiền vốn…

+ Trong nền kinh tế bao cấp, nhà nước hoàn toàn độc quyền phối hàng hoá. Hạn chế trao đổi bằng tiền mặt. Nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh chi tiết áp đặt từ trên xuống dưới. Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở các quyết định của cơ quan nhà nước. Tất cả đều do các cấp có thẩm quyền quyết định. Nhà nước giao chỉ tiêu kế hoạch cấp phát vốn, vật tư cho doanh nghiệp, doanh nghiệp giao nộp sản phẩm cho Nhà nước. Lỗ thì Nhà nước bù, lãi thì Nhà nước thu.

+ Trong nền kinh tế thị trường sẽ có sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp tư nhân. Nhà nước không còn độc quyền phân phối hàng hóa. Các doanh nghiệp được Nhà nước tạo điều kiện để phát triển. Khi đó lãi lỗ thì sẽ do Doanh nghiệp chịu trách nhiệm.

Thứ hai: Mức độ can thiệp của các cơ quan hành chính

+ Trong kinh tế bao cấp, các cơ quan hành chính được can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp. Và sẽ không phải chịu trách nhiệm gì đối với các quyết định của mình. Những thiệt hại vật chất do các quyết định của cơ quan hành chính gây ra. Thì ngân sách nhà nước phải gánh chịu. Các doanh nghiệp không có quyền tự chủ sản xuất, kinh doanh. Cũng không bị ràng buộc trách nhiệm đối với kết quả sản xuất, kinh doanh.

+ Đối với nền kinh tế thị trường. Các cơ quan hành chính chỉ được đảm nhận vai trò của mình mà không được can thiệp sâu. Đối với các doanh nghiệp có sự góp mặt vốn đầu tư nhà nước.. Họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước các rủi ro của mình.

Thứ ba: Vai trò của tiền tệ trong nền kinh tế

+ Trong nền kinh tế bao cấp quan hệ hàng hóa – tiền tệ bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện vật là chủ yếu, việc phân phối hàng hoá chủ yếu dựa vào hệ thống tem phiếu. Mua hàng gì thì có tem phiếu hàng đó. Một phần tiêu biểu của thời kỳ bao cấp là đồng tiền Việt Nam bị mất giá. Lương của công nhân cũng được trả bằng hiện vặt thay vì tiền mặt.

+ Nền kinh tế thị trường quan hệ hàng hóa – tiền tệ được coi trọng. Nền kinh tế thị trường  không sử dụng tem phiếu mà tiền tệ được đẩy mạnh lưu thông và phát hành. Lương của lao động được trả bằng tiền tệ.

Thứ tư: Quan hệ với các nền kinh tế khác

+ Nền kinh tế bao cấp đất nước đóng cửa, không giao lưu buôn bán hay ngoại giao với các quốc gia khác trên thế giới nên hàng hóa rất khan hiếm và dựa chủ yếu trên sự tụ cung tự cấp của nền kinh tế trong nước.

+ Đối với nền kinh tế thị trường chính sách mở cửa hàng hóa nhập khẩu mạnh và rộng rãi. Nguồn hàng hóa phong phú và đa dạng trong cả nước và giá cả cạnh tranh.

Thông tin liên hệ với Luật sư X

Trên đây là bài viết tư vấn của chúng tôi về vấn đề: “So sánh kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường”. Hy vọng bài viết có ích cho độc giả. Để sử dụng dịch vụ của chúng tôi hoặc các dịch vụ khác như ly hôn; giải thể doanh nghiệp; hướng dẫn thực hiện xin cấp phép bay flycam… mời quý khách hàng liên hệ đến hotline để được tiếp nhận: 0833102102

Mời bạn đọc tham khảo:

• Mẫu quyết định đưa tài sản cố định vào sử dụng mới nhất 2022
• Những khó khăn vướng mắc khi thực hiện thông tư 22

Câu hỏi thường gặp